Plots minder geld een verrijkende ervaring

Jeanine Schreurs bestudeerde het gedrag van mensen die plots worden geconfronteerd met minder inkomsten. Ze constateerde een aantal verrassende ontwikkelingen.

Met dit onderzoek hoopt zij in 2010 te promoveren bij het onderzoeksinstituut ICIS (International Centre for Integrated assessment and Sustainable development) van de Universiteit Maastricht.

Research Magazine beschrijft in zeer leesbaar Nederlands het onderzoek van Jeanine Schreurs en laat haar uitgebreid aan het woord over haar bevindingen over een zeer actueel onderwerp:
Hoe gedragen we ons als we plots veel minder inkomsten hebben.


Uit Research Magazine:
Het zal voor menigeen in crisistijd herkenbaar zijn: plotseling rond moeten komen met aanzienlijk minder inkomsten. Wat verandert er in een leven na een dergelijke terugval? Hoe gaan mensen hiermee om? En is er een verschil tussen verplicht en vrijwillig consuminderen? Met veel moeite werd een kleine groep ‘downshifters’ gevonden die hier open over wilde praten ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Een van de conclusies: rondkomen van minder geld kan een verrijkende ervaring zijn.

Onderzoek naar consumptiegedrag richt zich tot nu toe vooral op consumeren. Consuminderen, ook wel ‘downshiften’ genoemd is nog relatief weinig onderzocht. Jeanine Schreurs doet momenteel promotieonderzoek naar de vraag hoe minder consumeren kan bijdragen aan een duurzame samenleving, bij het International Centre for Integrated assessment and Sustainable development (ICIS) van de Universiteit Maastricht. Een deel van dit onderzoek ligt nu ter beoordeling bij het Journal of Economic Psychology en draagt de titel ‘Living with less – a transformation model’. Het veranderproces bleek bij iedereen volgens dezelfde zeven stappen te verlopen.


Taboe
“Het gaat om een sociaalpsychologische studie naar de veranderingen als mensen veel minder geld hebben, zeg dertig procent minder. Mensen praten daar niet makkelijk over; er heerst een taboe op leven met minder geld. Via een oproep in het tijdschrift Genoeg, waarvan ik tot een jaar geleden hoofdredacteur was, kwam ik in contact met een paar personen. Via via vond ik de anderen. In totaal heb ik met vijftien mensen, met heel uiteenlopende karakteristieken, uitvoerige gesprekken gevoerd. Vijftien compleet verschillende situaties, met als gemeenschappelijk kenmerk die flinke terugval in inkomen, vanwege ontslag, schulden of andere oorzaken. Ik heb ze vooral naar het ‘wat’ en ‘hoe’ gevraagd, om hoofdzakelijk feiten boven tafel te krijgen, los van gevoelens of motieven. Het was voor deze mensen bijna therapeutisch om hun verhaal van a tot z te vertellen.”


Een van de conclusies die Schreurs kon trekken was dat leven met minder geld consequenties heeft voor de gehele lifestyle. Niet alleen gaan mensen anders consumeren, ook hun sociale leven verandert, evenals de manier waarop ze tegen de wereld aankijken en hun zelfbeeld. Om kosten te besparen gaan mensen ook meer zelf doen. Dat kan een leerzame ervaring zijn. Met uitzondering van de mensen die bij aanvang grote financiële problemen hadden en bijvoorbeeld in de schuldhulpverlening zaten, is praktisch iedereen achteraf gezien positief over de veranderingen die hun leven heeft ondergaan. “De ervaring heeft hen verrijkt. Ze ervaren hun relaties als echter en hechter. Terwijl aanvankelijk iedereen schrikt van 30% minder inkomen en iedereen het liefste ‘meer heeft’. Daar heb ik wel een hypothese over, die ik in dit veldonderzoek echter niet hard kan maken. Ik vermoed dat veel mensen op een gedachteloze manier hun geld uitgeven. Ze ontlenen hun identiteit aan dat consumptiepatroon. Als een deel van de inkomsten wegvallen, worden ze voor het eerst echt geconfronteerd met zichzelf. Ze moeten bewust gaan nadenken wat ze nu echt belangrijk vinden. De meesten zeggen na afloop dan ook dat ze meer hun eigen, authentieke leven hebben ontdekt. En ze waarderen meer wat ze hebben.”


Eureka
Het veranderingsproces dat mensen doorlopen, kent zeven herkenbare stappen, zo ontdekte Schreurs na uitvoerige analyse van de vijftien levensverhalen. “Het was een soort eureka moment voor me, vooral omdat ik niet verwachtte dat er een model verborgen zat in de data.” De zeven stappen zijn achtereenvolgens: 1. prelude, 2. facing reality, 3. coming out, 4. restyling, 5. repositioning, 6. redefining, 7. postlude. “Coming out is een van de moeilijkste fases. Er zijn altijd een paar mensen in je omgeving tegen wie je moet vertellen hoe je situatie is. Dat blijkt heel moeilijk. Verrassend vond ik trouwens dat mensen die er zelf voor kiezen om rond te komen met minder geld, de meeste kritiek krijgen van hun omgeving. Er heerst toch een grote maatschappelijke druk om mee te doen in de work-and-spend cyclus; het consumeren”, vertelt Schreurs.


In de fase van ‘restyling’ wordt bijvoorbeeld bekeken hoe het leven opnieuw vorm te geven: elders boodschappen doen, minder op vakantie, auto de deur uit en dergelijke. “Hier bepalen mensen wat echt belangrijk voor ze is. En de postlude draait om het feit dat mensen anders met geld en spullen om blijven gaan, ook als ze later weer meer inkomsten hebben. Het is een blijvende verandering in bestedingspatronen en dus in hoe mensen in het leven staan.”


Helpende factoren
Om het stappenplan zo bruikbaar mogelijk te maken, voor bijvoorbeeld schuldhulpverleners of therapeuten die werken met deze doelgroep, is bij elke van de zeven stappen aangegeven wat helpende en belemmerende factoren zijn. “Het model moet bruikbaar zijn”, zegt Jeanine Schreurs, die zelf al jaren een pleitbezorger is van consuminderen. “Ik ben ooit in India geweest en zag daar afschuwelijke dingen. De confrontatie met mensonterende armoede, waarvan ik natuurlijk al langer wist dat die bestond, vond ik heel aangrijpend. Het zette me aan het denken over ons eigen materialistische leven hier. Zeker toen ik daarna Bhutan bezocht, een heel arm land waar het Bruto Nationaal Geluk de officiële maat is om de welvaart van de samenleving te meten. Ik ben me gaan heroriënteren en sindsdien ga ik voor de inhoud, voor kwaliteit in plaats van kwantiteit.”

Jeanine Schreurs
Bron: Research Magazine van de Universiteit Magazine.

Voor ons heel herkenbaar.
Wij zien het ook als een zeer verrijkende ervaring en kunnen daarom heel positief omgaan met ons leven van een WW-uitkering!